του Μιχαήλ Μαρτάκη Συντηρητή εικόνων
Συντήρηση των τοιχογραφιών στο στηθαίο του Ιερού ναού.
Μετά από συνάντηση και συνεννοήσεις με τους Ιερείς του Ιερού Ναού του αγίου Αντωνίου Αγιάς του Νομού Λάρισας και ιδιαίτερα με τον Αρχιερατικό Επίτροπο της Μητροπόλεως Δημητριάδος Αρχιμανδρίτη π. Νεκτάριο και τον Αιδεσιμότατο π. Αθανάσιο Μακρή, καταλήξαμε σε απόφαση και σε συμφωνία να προχωρήσω στη συντήρηση, στερέωση, καθαρισμό και αποκατάσταση των τοιχογραφιών του στηθαίου του γυναικωνίτη του ως άνω Ιερού ναού, εκτάσεως δεκαπέντε (15) περίπου τετραγωνικών μέτρων.
Ιερός Ναός του αγίου Αντωνίου Αγιάς. Τοιχογραφία επάνω από την κεντρική Δυτική είσοδο του ναού με την χρονολογία 1858, που αναφέρεται στο χρόνο αγιογράφησης της παράστασης.
Η πρόσοψη (Δυτική όψη) του ναού του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου και του νέου του Βερροιέως στην Αγιά Λάρισας.
Η Νότια όψη του ναού του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου και του νέου του Βερροιέως με τον Ξενώνα, στην Αγιά της Λάρισας.
Η Βορειοδυτική όψη του ναού του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου και του νέου του Βερροιέως στην Αγιά της Λάρισας.
Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών του στηθαίου του γυναικωνίτη του ναού, άρχισαν ουσιαστικά με τη φωτογράφησή τους στις 19 – 01 – 2007 και συνεχίστηκαν μέχρι τις 23 Μαρτίου του ιδίου έτους, οπότε και ολοκληρώθηκε η στερέωση, ο καθαρισμός των παραστάσεων και η αισθητική αποκατάστασή τους.
Οι τοιχογραφίες του στηθαίου του γυναικωνίτη του ναού αποτελούν τις αρχαιότερες παραστάσεις, πλην της παράστασης του 1858, που υπάρχει στο υπέρθυρο του εξωτερικού δυτικού τοίχου, μιας και οι τοιχογραφίες που υπήρχαν στα πλαϊνά κλίτη στο εσωτερικό του ναού, καλύφθηκαν από τις νέες αγιογραφίες.
Σύμφωνα με την επιγραφή, που αποκαλύφθηκε κάτω ακριβώς από την παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου και που απλώνεται σ΄ όλο το πλάτος του κεντρικού κλίτους, είναι ερευνητέον εάν αποτελούν δωρεά κάποιου πιστού με το επώνυμον Ιωάννου, ο οποίος ήταν Παπάς με το όνομα Βησσαρίων ή με το όνομα Ιωάννης και με το επώνυμο Παπάς και το όνομα του πατρός του Βησσαρίων.
« ΔΕΗΣΗ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΠΑ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝΟΣ ΣΥΜΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ 1877 ΑΠΡΙΛ. 29 ».
Οι τοιχογραφίες φιλοτεχνήθηκαν ή μάλλον περατώθηκαν στις 29 Απριλίου του 1877.
Η ζωγραφική επιφάνεια είχε μαυρίσει από τα πρώτα κιόλας χρόνια της δημιουργίας των παραστάσεων και αντί να καθαριστούν επικαλύφτηκαν μαζί με τις κάπνες και τις άλλες ρυπογόνες ουσίες με βερνίκι, που στα χρόνια που πέρασαν αλλοιώθηκε, κιτρίνισε, εμπότισε τη ζωγραφική και ενοποιήθηκε με αυτήν.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η αφαίρεση του βερνικιού, χωρίς να εγκυμονούνται κίνδυνοι για την ίδια τη ζωγραφική επιφάνεια, που είναι ευάλωτη σε όλους τους διαλύτες, εκτός από ορισμένα σαπούνια όπως το Αρκάδι ή άλλες μη Ιοντικές τασιενεργές ουσίες όπως VULPEX, και το TEXAPON, χρησιμοποιουμένων και αυτών σε αραιωμένη μορφή.
Σε ελάχιστες περιπτώσεις και σε πολύ περιορισμένη έκταση και με αυστηρή οικονομία, χρησιμοποιήθηκαν πολύ πτητικοί οργανικοί διαλύτες, με άμεση εξουδετέρωσή τους, ώστε να μην υπάρχουν κατάλοιπα, που ενδεχομένως θα βλάψουν τη ζωγραφική στο μέλλον.
Κατά τον καθαρισμό διαπιστώθηκαν πολλές φθορές, που είχαν καλυφτεί με τσιμεντοκονίαμα ενώ άλλες είχαν βαφτεί με σκούρα γκρίζα ή καφέ χρώματα, για να ταιριάζουν με τη σκούρα από τους καπνούς επιφάνεια, ενώ σε άλλες περιπτώσεις υπήρχαν καφέ λαδομπογιές και σε σημεία που δεν υπήρχαν φθορές, όπως παραδείγματος χάριν στο ιμάτιο του Χριστού, στην παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου και αλλού, όπως φαίνεται και στις επόμενες φωτογραφίες.
Οι λαδομπογιές αφαιρούνται, και στα σημεία όπου υπάρχουν φθορές και λείπει η ζωγραφική επιφάνεια γίνεται εκ νέου συμπλήρωση της ζωγραφικής επιφάνειας με αυγοτέμπερα, για την αισθητική αποκατάσταση της ζωγραφικής.
Οι καθαρισμοί της ζωγραφικής του στηθαίου του Γυναικωνίτη του Ιερού ναού των αγίων : Αντωνίου του Μεγάλου και του νέου του Βερροιέως, από τις ρυπογόνες επικαθήσεις, που συνίστανται κυρίως σε κάπνες των κεριών, του θυμιάματος και του κάρβουνου του θυμιάματος και των αλλοιωμένων βερνικιών που εμπεριέχουν κάπνες, άρχισαν από το νότιο κλίτος.
Πρώτη παράσταση είναι του Κριτή Γεδεών, που φέρεται ως ο Προφήτης Γεδεών.
Όπως φαίνεται και από την δημοσιευόμενη φωτογραφία ούτε η ονομασία ούτε και τα χαρακτηριστικά του προφήτη ήσαν ευδιάκριτα.
Ο Προφήτης κρατά στο δεξί του χέρι τον πόκο τον ένδροσο, όπως περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη και όπως προφητικά αναφέρεται στο ειλητάριο που κρατά στο αριστερό του χέρι ο Προφήτης. «ΠΟΚΟΝ ΣΕ ΑΓΝΗ ΚΕΚΛΗΚΑ ΠΑΡΘΕΝΕ, ΤΟΥ ΓΑΡ ΤΟΚΟΥ ΣΟΥ».
Ο άγιος φορά πορτοκαλόχρωμο μακρύ ποδήρη και χειριδωτό χιτώνα και πράσινο ιμάτιο, που σκεπάζει τον αριστερό του ώμο, ενώ αφήνει ακάλυπτη όλη τη δεξιά πλευρά του.
Ο Προφήτης φαίνεται ωσάν να επιδεικνύει τον πόκον τον ένδροσο, που κατά τις Ιερές γραφές προεικονίζει την Παρθένο Μαρία, που παρ΄ ότι έκλεισε στα σπλάχνα της τον Σωτήρα Χριστό που αποτελεί το καθαρτήριο πυρ, κατά τον υμνωδό «πυρ γαρ υπάρχεις τους αναξίους φλέγον», εν τούτοις δεν κάηκε, ακριβώς γιατί η ίδια αποτελούσε τη δροσιά μέσα στην οποία μπορούσε να κατοικήσει ο Αχώρητος.
Ο προφήτης Γεδεών μετά τον καθαρισμό και την αισθητική αποκατάσταση.
Δεύτερη σύνθετη και πολυπρόσωπη παράσταση αποκαλύφθηκε ο ασπασμός της Θεοτόκου προς την Ελισάβετ.
Σκηνή από την παράσταση του ασπασμού της Μαρίας προς την Ελισάβετ πριν τον καθαρισμό.
Η παράσταση αποτελείται από δύο σκηνές.
Στην πρώτη εικονίζονται δύο γυναικείες φιγούρες κάτω από ένα δένδρο, που κρύβονται πίσω από μία κτιστή βρύση με δύο χρυσούς κρουνούς.
Οι γυναίκες φαίνεται να κρατούν ένα κόκκινο γαϊδουράκι, που προβάλει πίσω από τη βρύση.
Στη δεύτερη εικονίζεται η Παναγία με φανερό τον αυθορμητισμό και την ορμή των αισθημάτων της, που εναγκαλίζεται την Ελισάβετ.
Πρόκειται για τη σκηνή που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο, ότι εσκίρτησε το βρέφος εν τη κοιλία της Ελισάβετ, δηλαδή ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, που έφερε ήδη στην κοιλία της η Ελισάβετ, στο αντίκρισμα και μόνον της Θεοτόκου, διότι αντιλήφθηκε την παρουσία του Κυρίου, που και αυτός σε εμβρυακή μορφή υπήρχε ήδη στην κοιλιά της Παναγίας.
Πίσω από την Παναγία παρακολουθούν τη σκηνή ο Ιωσήφ ο μνήστωρ της Μαρίας καθισμένος σε μια γωνία του κτιρίου εμπρός στο οποίο εκτυλίσσεται όλη η σκηνή και στα αριστερά του εικονίζεται όρθιος ο Ζαχαρίας να κατεβαίνει τα σκαλιά του κτιρίου.
Κάτω ακριβώς από την παράσταση αποκαλύφθηκε η επιγραφή
«Ο ΑΣΠΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΙΣΑΒΕΤ»
Μετά τον ασπασμό της Παναγίας προς την Ελισάβετ, ακολουθούν οι Πατριάρχες Ιακώβ, Ααρών και Δαυίδ που κρατούν ανοιγμένα ειλητά επάνω στα οποία αναγράφονται στίχοι, εμπνευσμένοι από τις σχετικές προφητείες και τα οράματα των Πατριαρχών όπως :
Ο Πατριάρχης Ιακώβ πριν τον καθαρισμό.
Α) Ο Πατριάρχης Ιακώβ, ο οποίος κρατά ειλητό στο αριστερό του χέρι που γράφει : «ΕΓΩ ΚΑΘ΄ ΥΠΝΟΥΣ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΩΡΑΚΑ ΣΕ ΑΠΟ ΓΗΣ κ.λ.π.»
Ο Πατριάρχης φορά μακρύ ποδήρη ροζ χρώματος χιτώνα με λευκές ανταύγειες και από επάνω λευκό Αρχιερατικό σάκο, που φέρει ανθική διακόσμηση με μπλε λουλούδια που πλαισιώνουν καφέ φύλλα.
Ο Πατριάρχης Ιακώβ στο δεξί του χέρι κρατά σκάλα, που ξεκινά από τη βάση της παράστασης και καταλήγει στην κορυφή σε μια προσπάθεια του αγιογράφου να απεικονίσει την Κλίμακα που είδε ο Ιακώβ που συνέδεε τα επίγεια με τα επουράνια.
Μια βαθιά ρωγμή διασχίζει από την επάνω δεξιά γωνία, μέχρι την κάτω αριστερή καθώς παρατηρούμε την παράσταση, που επουλώθηκε.
Ο Πατριάρχης Ιακώβ μετά τον καθαρισμό.
Β) Μετά τον Ιακώβ εικονίζεται ο προφήτης Ααρών ο οποίος κρατά στο δεξί του χέρι ειλητό, που γράφει : « ΕΜΟΙ ΔΕ ΑΝΘΙΣΑΙ ΤΟΝ ΚΤΙΣΑΝΤΑ ΑΝΘΟΣ ΡΑΒΔΟΣ ΠΡΟΚΑΤΗ΄ΓΓΕΙΛΕΝ»
Ο Προφήτης Ααρών πριν τον καθαρισμό.
Γ) Ο προφητάνακτας Δαυίδ, του οποίου το ειλητό γράφει : «ΑΝΑΣΤΗΘΙ ΚΥΡΙΕ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΠΑΥΣΙΝ ΣΟΥ ΣΥ ΚΑΙ Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΣΟΥ».
Οι Προφήτες Ααρών και Δαυίδ μετά τον καθαρισμό.
Ακολουθεί η μεγαλύτερη και η πιο εντυπωσιακή κεντρική παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου, που καταλαμβάνει όλο το εύρος του κεντρικού κλίτους.
Επάνω, η Κοίμηση της Θεοτόκου προ του καθαρισμού.
Επάνω δεξιά (αριστερά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός
Ενώ στην επάνω αριστερή γωνία (δεξιά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Κοσμάς ο Ποιητής.
Τα μπλε στίγματα αποτελούν παλιότερες επεμβάσεις κάλυψης υποτιθέμενων ή και υπαρκτών φθορών.
Κάτω η Κοίμηση της Θεοτόκου μετά τον καθαρισμό και την αισθητική αποκατάσταση.
Στις δύο επάνω γωνίες της παράστασης εικονίζονται οι δύο αυτάδελφοι άγιοι και Υμνογράφοι :
α. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στην επάνω δεξιά γωνία της παράστασης, (αριστερά όπως παρατηρούμε).
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, όπως φάνηκε μετά τον καθαρισμό της παράστασης, φορά πορτοκαλόχρωμο ιμάτιο και σκούρο προς το μαύρο ωμόφορο.
Με το δεξί του χέρι φαίνεται να ευλογεί, ενώ στο αριστερό κρατά ανοιχτό ειλητό επάνω στο οποίο είναι γραμμένο το χωρίον : «ΑΞΙΩΣ ΩΣ ΕΜΨΥΧΟΝ ΣΕ ΟΥΡΑΝΟΝ ΥΠΕΔΕΞΑΝΤΟ ΟΥΡΑ(ΝΟΙ)».
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός
β. Ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής ο Επίσκοπος Μαϊουμά στην επάνω δεξιά γωνία, (όπως παρατηρούμε).
Ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής ο Επίσκοπος Μαϊουμά
Ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής, (ο επίσκοπος Μαϊουμά), διακρινόμενος αμυδρά, εικονίζεται ακριβώς στην απέναντι γωνία από τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό.
Η τοποθέτηση του αγίου Κοσμά του ποιητή στη θέση αυτή, οφείλεται στο ότι ήταν συνανάτροφος και συμμαθητής του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, ενώπιον του σοφού διδασκάλου Κοσμά ή Ασηκρήτι επονομαζόμενου.
Ο άγιος Κοσμάς ο Επίσκοπος Μαϊουμά κρατά στο δεξί του χέρι ανοιχτό ειλητό, στο οποίο γράφει : «ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΕ ΘΝΗΤΗΝ – ΑΛΛ΄ ΥΠΕΡΦΥΩΣ ΚΑΙ ΜΗΤΕ(ΡΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ…. )»
Πρόκειται για σπάνια απεικόνιση των δύο αγίων στην παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου, καθώς οι άγιοι έζησαν σε μεταγενέστερες εποχές, γι αυτό και εικονίζονται στις γωνίες μέσα σε πλαίσιο, για να τους αποδοθεί μεν η προσήκουσα τιμή ως των πλέον κορυφαίων και ανυπέρβλητων υμνογράφων προς την Θεοτόκο, παράλληλα δε να διαφαίνεται, ότι οι άγιοι δεν παρευρίσκονταν κατά την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Το σύνολο των μαθητών και Αποστόλων έχει ήδη προσέλθει από των περάτων της γης για να προσκυνήσει το σεπτό σκήνωμα της Θεοτόκου, προεξάρχοντος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο οποίος εικονίζεται όρθιος, αναλαμβανόμενος στους Ουρανούς και κρατώντας στο αριστερό της αγκαλιάς του την ψυχή της Παρθένου με τη μορφή του σπαργανωμένου βρέφους.
Η προσέλευση των Αποστόλων, εκ των περάτων της γης, για να προσκυνήσουν το σεπτό σκήνωμα της Παρθένου και να της αποδώσουν το ύστατο Χαίρε, όπως αναπτύσσεται στην παράσταση της Θεοτόκου, αποτυπώνεται και εναργώς περιγράφεται στο εξαποστειλάριο του Μεγάλου παρακλητικού Κανόνα της Εκκλησίας : «Απόστολοι εκ περάτων συναθροισθέντες ενθάδε, Γεθσημανή τω χωρίω, κηδεύσατε μου το σώμα, και συ, Υιέ και Θεέ μου, παράλαβέ μου το πνεύμα.»
Στο προσκέφαλο της Παναγίας εικονίζεται ο απόστολος Πέτρος που θυμιατίζει με θυμιατό, ενώ ευλαβικά γέρνει το κορμί του από το κάτω μέρος του κρεβατιού ο Ισαπόστολος Παύλος.
Τμήμα της παράστασης της Κοίμησης της Θεοτόκου με εμφανή τα μπλε στίγματα των παλιότερων επεμβάσεων και ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής ο Επίσκοπος Μαϊουμά.
Δύο Σεραφείμ ίπτανται δεξιά και αριστερά επάνω από το σκήνωμα της Παρθένου, ενώ δύο Άγγελοι περιβάλουν τον Κύριο, που ανέρχεται σιγά σιγά στους Ουρανούς έχοντας στην αγκαλιά του την ψυχή της Παρθένου.
Ακολουθούν οι παρακάτω παραστάσεις :
α) ο Προφητάναξ Σολομών, ο οποίος κρατά στο αριστερό χέρι του χρυσή Κλίνη και στο δεξί ειλητό που γράφει : «ΕΓΩ ΔΕ ΚΛΙΝΗΝ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΕΚΛΗΚΑ ΣΕ ΚΟΡΗ ΠΡΙΝ …… ».
Ο Προφητάναξ Σολομών κατά το στάδιο της συντήρησης.
Ο Προφητάναξ Σολομών φορά γκριζογάλανο Βασιλικό σάκο με πλούσια διακόσμηση από λευκά διακοσμητικά μοτίβα και πλούσιο ιμάτιο, ροζ χρώματος εξωτερικά και λευκόφαιο εσωτερικά, που πορπώνει στο ύψος του λαιμού.
Πλούσιος λώρος κατεβαίνει από το ύψος του λαιμού, περιτρέχει όλο το σώμα, διασταυρούμενος στο ύψος του στήθους με δεύτερη ομοιόχρωμη και όμοια διακοσμημένη ζώνη και καταλήγει στα πόδια, όπου συναντάται με δεύτερη οριζόντια ζώνη με την αυτή διακόσμηση.
Εντυπωσιάζουν οι διακοσμήσεις μεταλλικής απομίμησης, που περιτρέχουν τους λώρους, όπως και η υποτιθέμενη χρυσοκέντητη παρυφή του ιματίου, γύρω από το λαιμό του Βασιλιά.
Χρυσό Στέμμα συμπληρώνει και ολοκληρώνει την ακριβή φορεσιά του Άνακτος.
β) ο προφήτης Ζαχαρίας «ο πατήρ του Προδρόμου», όπως αναγράφεται στα αριστερά του προφήτη, που κρατά στο δεξί του χέρι επτάφωτη Λυχνία και στο αριστερό του χέρι ανοιχτό ειλητό που γράφει :: «ΕΓΩ ΛΥΧΝΙΑΝ ΕΠΤΑΦΩΤΟΝ ΕΙΔΟΝ, ΦΩΣ ΤΟΝ ΝΟΗΤΟΝ ΑΣΤ(ΕΡΑ)»
Ο προφήτης Ζαχαρίας φορά κόκκινο μακρύ ποδήρη και χειριδωτό χιτώνα με φτωχή διακόσμηση στο κάτω μέρος, που καλύπτεται από ανθοστόλιστο αρχιερατικό σάκο.
Ο Προφήτης Ζαχαρίας μετά τον καθαρισμό.
Κάτω ακριβώς από τις παραστάσεις των Πατριαρχών Ιακώβ και Ααρών, του Προφητάνακτα Δαυίδ, της Κοίμησης της Θεοτόκου του Βασιλέως Σολομώντος και του προφήτη Ζαχαρία, αναγράφεται και διαβάζεται πλέον καθαρά μετά τον καθαρισμό της παράστασης, η ασπρογράμματη αφιερωματική επιγραφή :
«ΔΕΗΣΗ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΠΑ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝΟΣ ΣΥΜΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ 1877 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 29»
Ακολουθεί η παράσταση με τη μορφή του Μωυσή, που κρατά στο αριστερό του χέρι παραβολικά ίσως την φλεγομένη και μη καιομένη βάτο, ενώ στο δεξί του χέρι ανοιχτό ειλητό πάνω στο οποίο γράφει : «ΕΓΩ ΒΑΤΟΝ ΚΕΚΛΗΚΆ ΣΕ ΚΟΡΗ, ΘΕΟΤΟΚΕ. ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΓΑΡ. …..»
Ο Προφήτης Μωυσής κατά το στάδιο του καθαρισμού.
Στη συνέχεια προς το βόρειο κλίτος αναπτύσσεται η παράσταση της Μετάστασης της Θεοτόκου με πολλές φθορές και επικίνδυνα αποκολλημένης της παράστασης από την τοιχοδομή, με ρωγμές και κατεστραμμένη τη ζωγραφική σε μεγάλο τμήμα της ζωγραφικής επιφάνειας.
Τμήμα της παράστασης της Μετάστασης της Θεοτόκου πριν τον καθαρισμό. Εμφανής είναι η μεγάλη καταστροφή των παραστάσεων.
Η Μετάσταση της Θεοτόκου στάδιο καθαρισμού και αποκατάστασης.
Ακολουθεί και κλείνει ο κύκλος των προφητών με τον «ακέφαλο» λόγω φθοράς προφήτη Ιεζεκιήλ που κρατά ανοιχτό ειλητό στο οποίο διαβάζεται απόσπασμα μόνον λόγω των φθορών από το χωρίον : «ΠΥΛΗ (ΕΓΩ) ΤΟΥ ΘΕΟΥ (ΕΙΔΟΝ ΣΕ…… φθορά), ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΗΝ …,,, ,,,,,,,, (φθορά)
Ο προφήτης Ιεζεκιήλ είναι αυτός, που είδε και μας περιγράφει τα άγια Χερουβείμ, κατ΄ αντιστοιχία προς τον Προφήτη Ησαΐα, που είδε και περιέγραψε τα άγια Σεραφείμ.
Δυστυχώς ο Προφήτης αποκαλύφθηκε ακέφαλος, λόγω των φυσικών αλλά και των προκληθέντων φθορών εξ αιτίας των ατυχών επεμβάσεων στο παρελθόν.
Ο Προφήτης Ιεζεκιήλ, ακέφαλος, κατά το στάδιο του καθαρισμού και της αισθητικής αποκατάστασης.
Έγινε προσπάθεια, όχι και τόσον επιτυχής αποκατάστασης του προσώπου του αγίου, ώστε να μην λειτουργεί αποτροπαϊκά, για λόγους αισθητικούς και μόνον λαμβάνοντας υπόψη το διασωσμένο ακρογένιο του και ελάχιστα σωζόμενο τμήμα του φωτοστεφάνου.
Ο Προφήτης Ιεζεκιήλ κατά το στάδιο του καθαρισμού και της αισθητικής αποκατάστασης.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου πριν τον καθαρισμό. Στο κέντρο εικονίζεται ο Κύριος, που κρατά στην αγκαλιά του την ψυχή της Παναγίας, με τη μορφή του σπαργανωμένου βρέφους. Στην επάνω δεξιά γωνία (αριστερά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και στην αριστερή γωνία (δεξιά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής, ο Επίσκοπος.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου κατά το στάδιο καθαρισμού. Στο κέντρο εικονίζεται ο Κύριος, που κρατά στην αγκαλιά του την ψυχή της Παναγίας, με τη μορφή του σπαργανωμένου βρέφους. Στην επάνω δεξιά γωνία (αριστερά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και στην αριστερή γωνία (δεξιά όπως παρατηρούμε) εικονίζεται ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής, ο Επίσκοπος.
Τμήμα της παράστασης της Μετάστασης της Θεοτόκου πριν τον καθαρισμό .
Τμήματα των παραστάσεων της Μετάστασης της Θεοτόκου και του προφήτη Ιεζεκιήλ πριν τον καθαρισμό .
Τμήματα των παραστάσεων της Μετάστασης της Θεοτόκου πριν τον καθαρισμό .
Η κεντρική παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κεντρικό κλίτος μετά τον καθαρισμό .
Τμήματα των παραστάσεων της Μετάστασης της Θεοτόκου πριν τον καθαρισμό. Διακρίνεται και ο προφήτης Μωυσής με την βάτο στο χέρι
Τμήματα των παραστάσεων της Μετάστασης της Θεοτόκου και του προφήτη Ιεζεκιήλ κατά το στάδιο της συντήρησης .
Καταφανής είναι η μεγάλη φθορά στο κάτω μέρος της παράστασης με την απώλεια της ζωγραφικής μαζί με το υπόστρωμα.
Η Μετάσταση της Θεοτόκου μετά τον καθαρισμό.