ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Αρχ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2001
Ο Επαμεινώνδας Φαρμακίδης είχε μια σκέψη η οποία μετεβλήθη είς απόφασιν, και συναρμολογήσας (ως έγραφε) τα διάφορα στοιχεία ……. «προβαίνω είς την δημοσίευσιν της μελέτης ταύτης , με την ελπίδα ότι άλλοι, ειδικώτεροι εμού, θα συμπληρώσωσι και θα βελτιώσωσι ταύτην, αντλούντες νέα στοιχεία εκ πηγών, τας οποίας εγώ, δι’ οιονδήποτε λόγον, δεν ηδυνήθην να έχω υπόψη».
- Μετά την μετάθεσιν της πρωτευούσης του Ρωμαϊκού Κράτους είς την Κωνσταντινούπολιν, ότε συνεκροτήθη κατά το έτος 325 η εν Νικαία της Βιθυνίας Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, βλέπομεν παρακαθήμενον εν αυτή τον Αρχιεπίσκοπο Λαρίσης Αχίλλειον, σφοδρώς και αποτελεσματικώς πολεμήσαντα τον ΄Αρειον διά τα νέα δόγματά του. «Κάτι σημαντικώτερον ως μη γνωστόν» Νεστοριανισμός = μόνο ανθρώπινη φύση ΧΡ.
- Είς δε την κατά το έτος 431 συνελθούσαν εν Εφέσω Γ΄ Οικουμενικήν Σύνοδον παρέστη και ο Μητροπολίτης Λαρίσης Βασίλειος, όστις μετά των υπ’ αυτού εξαρτωμένων Επισκόπων Υπάτης και Δημητριάδος ……. κατ’ εξαίρεσιν των άλλων Ελλαδικών Επισκόπων, προσεχώρησαν είς την παρασυναγωγήν των υπέρ του Νεστορίου (Κων/λεως) ……. χωρίς ο αγών ούτος να τύχη της συμπαθείας εν Θεσσαλία [(434) ηναγκάσθη να παραιτηθεί ο Βασίλειος]. Τότε συνέβη (αρχάς 7ου αιώνος Αυτοκράτορος Μαυρικίου και Πάπα Γρηγορίου Α΄) ίνα εν τη Ελληνική εκείνη Επαρχία, ης ο κλήρος εν παντί χρόνω διεκρίθη επί φιλοταράχω και φιλέριδι πνεύματι, εν τη Θεσσαλία δηλονότι, αναφυώσιν έριδες μεταξύ Λαρίσης Ιωάννου και Επισκόπου Θηβών.
- Κατά το έτος 1881 απέμειναν υπό την δικαιοδοσίαν της Μητροπόλεως Λαρίσης τέσσαρες Επισκοπαί: Θαυμακού, Τρίκκης , Σταγών και Γαρδικίου
[- Αρχιεπισκοπή το 324 μ.Χ. ( Αχίλλειος Α΄ ) επί Μ. Κωνσταντίνου.
Μητρόπολις το 531 (Αχίλλειος ο Β΄ ) κγ είς Εκκλησιαστικήν Τάξιν – Υπέρτιμος και ΄Εξαρχος δευτέρας Θεσσαλίας και Πάσης Ελλάδος με 11 επισκοπές.
Αρχάς ΙΔ΄ αι. 25 επισκοπές ].
[Αρχιεπισκοπή Φαναρίου – Φαρσάλων, Μητρόπολις Δημητριάδος 1794 τιμηθείσα είς Αρχιεπισκοπή επί Καλλινίκου Γ΄].
- Εκαλείτο δε ο Μητροπολίτης Λαρίσης πνευματικός αρχηγός «απάσης της Ελλάδος» πιθανώς, κατά το Parthey , «διότι πριν η αι Αθήναι προαχθώσιν είς μητρόπολιν του θέματος της Ελλάδος, κατά τους χρόνους της εις την Πελοπόννησον Σλαβικής εισβολής, η εν Θεσσαλία εκκλησιαστικώς πρωτεύουσα πόλις η Λάρισα, εγένετο και πνευματικόν κέντρον της Μέσης Ελλάδος».
(αν τούτο δεν προήλθεν απλώς από Βυζαντινής αυθαιρεσίας)
(αναφορά συνόλου ειδήσεων εν τη συγγραφή του Φαρμακίδη ……)
Ταύτα παρά το γεγονός κατά το έτος 1204 μετά την πολιτικήν επικράτησιν των Φράγκων εν Θεσσαλία διά του Βονιφατίου του Μομφερατικού εγκατεστάθη εν Λαρίση δια του Πάππα Ιννοκεντίου του Γ΄ Λατίνος Αρχιεπίσκοπος αγνώστου ονοματεπωνύμου (1222) και μέχρι τους έτους 1362 εγκατεστάθησαν και έτεροι τρεις Petrus, 1351 Philipus, 1362 Nikolaus.
Και ενώ επί των ημερών του Μητροπολίτου Λαρίσης Νείλου (1367) (βλ. επιστολή του προς Πατριάρχη Φιλόθεον) αι υποτεταγμέναι επισκοπαί αρτίως υπό βαρβάροις τελούσαι και αλλοφύλοις έθνεσι (Καταλανοίς – Αλβανοίς) διά πολλού χρόνον εστερούντο της δεούσης αρχιερατικής επισκέψεως και του εντεύθεν αγιασμού ……
……… εν τούτοις τα εκκλησιαστικά πράγματα ερρυθμίσθησαν μετ’ απαραμίλλου δεξιότητος και ανέλαβον ζωηράν ανάπτυξιν (αν και η Θεσσαλία κατεσπαράσσετο υπό διαφόρων αρχοντίσκων μέχρι της καταλήψεώς της υπό των Τούρκων).
Α. Ανέλαβον ζωηράν ανάπτυξιν αι εν Θεσσαλία ιδρυθείσαι Μοναί και ιδίως αι των Μετεώρων.
Β. Το Ελληνικόν Δεσποτάτον της Ηπείρου υπό τον Ηγεμόνα Μιχαήλ ΄Αγγελον Β΄ (1254) ήκμαζε και επεκταθέν περιελάμβανε και την Θεσσαλίαν, όταν δε αποθνήσκει ο Μιχαήλ ο νόθος υιός του Ιωάννης ο Α΄ αναγορευθείς Δεσπότης της Θεσσαλίας με έδραν την Υπάτην, ονομαζομένην τότε Νέαι Πάτραι, επεκτείνας το κράτος του μέχρι του Ολύμπου και του Κορινθιακού κόλπου και επικρατήσας είς τους αγώνας του κατά των Φράγκων, ήχθη είς το κατακόρυφον σημείον της δόξης και ισχύος του και συνεκάλεσεν εν Υπάτη κατά το έτος 1277 τοπικήν Θεσσαλικήν Σύνοδον εξ οκτώ Επισκόπων και πολλών Ιερομονάχων και κληρικών, ήτις εξετάσασα θεολογικώς το δυτικόν δόγμα και ιδίως την εις το Σύμβολον της Πίστεως προσθήκην του Filioque, όπερ εκ πολιτικής ανάγκης, είχεν ασπασθή και ο Αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος, απεφήνατο αυτόν αιρετικόν και ανεθεμάτισεν Πάπαν, Αυτοκράτορα, Σύνοδον, ως και τους Επισκόπους Νέων Πατρών και Τρίκκης , τους ασπασαμένους την ΄Ενωσιν των Εκκλησιών. Κατά την εποχήν εκείνην η Θεσσαλία και η ΄Ηπειρος ήσαν το προπύργιον της Ορθοδοξίας και είς αυτάς κατέφευγον εκ της πρωτευούσης οι μη αποδεχόμενοι την ένωσιν των Εκκλησιών.
Γ. Όταν ο Μέγας Κράλης των Σέρβων, Στέφανος Δουσάν (Ελεήμων) κατέκτησε την Θεσσαλίαν από (1346) ….. οριστικά το 1355 (και διόρισε τον Συμεών Παλαιολόγον Δεσπότην και Σεβαστοκράτωρα με έδρα τα Τρίκαλα), ο Στέφανος Δουσάν λαβών τον τίτλον «Αυτοκράτορος των Ρωμαίων του Χριστόν αγαπώντος Μακεδονικού Τζάρου» εξέλεξε και ίδιον Πατριάρχην και μέχρι της εισβολής των Τούρκων είς Θεσσαλίαν.
Επεκράτησε εν αυτή ο Μοναστηριακός βίος και ούτως η Θεσσαλία μετεβλήθη είς αληθές Μοναστήριον …. (Ιωάννης Βέκκος – Ανδρόνικος Β΄ 1291 – 1303 σωτηρία εξ Αθηνών – 1313 εμφύλιος –Καταλανοί – 1355 Σερβική κυριαρχία έως 1368).
ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Α. Η ιστορία έχει σκοτιστεί πολλές φορές από εχθρότητα, προκατάληψη και αμάθεια. (Δεν είναι πάντοτε εποικοδομητική …..).
Κάθε ιστορικός έχει τις προσωπικές του κλίσεις και τις προσωπικές του συμπάθειες, αλλά η γνώση φτάνει στην κατανόηση μόνον όταν την απαλύνει η αντικειμενικότητα και απελευθερώνεται από την προκατάληψη.
- Ο ιστορικός όμως είναι και ο ίδιος άνθρωπος και δεσμεύεται από τους περιορισμούς της προσωρινότητας και πρέπει να έχει την ταπεινοσύνη να παραδέχεται τις δικές του ανεπάρκειες.
Το έργο του είναι να αφηγηθεί την ιστορία …… με κατανοητό τρόπο …… κάτι περισσότερο από μια απλή παρουσίαση των γεγονότων….
Για τη συλλογή των ιστορικών μαρτυριών απαιτούνται, ακρίβεια και αντικειμενικότητα (π.χ. Θρησκεία => προσωπικές πεποιθήσεις – προκαταλήψεις).
Β. Προσωπικά, δεν θεωρώ ότι η Ιστορία είναι μια επιστήμη και τίποτε περισσότερο. Αναγνωρίζω τουλάχιστον «χρήσιμη» την όποια προσπάθεια καταγραφής -παρουσίασης- γεγονότων. (Ο Φαρμακίδης έστω και με λάθη κατέγραψε την Λάρισα).
- Ο κ. Κων. Σπανός με δίδαξε πως ο ιστορικός που ασχολείται με όλα, επιτυχώς αν θέλετε, αλλά δεν καταγράφει, δεν δημοσιεύει, ανήμπορος να κατανικήσει τους φόβους του, αποτυγχάνει.
- Το να προσθέσει ο ιστορικός στην αντικειμενική του σπουδή τις ιδιότητες της συμπαθούσης διαίσθησης και ευφάνταστης αντίληψης είναι χάρισμα (πολλάκις ανέφικτο).
Το να επενδύσει όμως στο γράψιμο ενός βιβλίου, δηλαδή σε μια απόδειξη φρόνιμης χρήσης του συγγραφικού χρόνου είναι παραγωγή. Αντίθετα η σιωπή (χωρίς ήχο και νόημα) είναι συγγραφικός αυτισμός.
Επιλεγόμενα
Α «Λάρσα, Λάρσα παράν-ντα βάρσα, χακήμ –ντα βάρσα» = Λάρισα, Λάρισα ήτις και πλούτη έχεις και δόξαν έχεις (οι πλουσιώτεροι βέηδες που με τα πλούτη από τα τσιφλίκια ήτο σεβαστοί και πανίσχυροι στην Πύλη).
Β. «Ουδεμία πόλις της Ρωμυλίας, κατά τον Λαρισαίον Κων/νον Κούμαν, είδε τραγικωτέρας σκηνάς (της Λαρίσης), ήτις είχε καταστή η φωλεά των αγριοτέρων Γενητσάρων ……..».
Γ. Χωρίον Νότια της Υποδιοικήσεως Γευγελής Μακεδονίας έδρα του Μητροπολίτου Μογλενών Ιωάννη το 1759 – Αλής ιεροδικαστής είς Λάρισαν όπου είδε τον αδελφό του Δημήτριον είς το Τζαμί του Χασάν Βέη στην Γέφυρα. «Νε-σιζίν, νε – μπιζίμ» – ούτε υμέτερος (Χριστιανός) ούτε ημέτερος (Μωαμεθανός). (σελ. 176)
- Τρανός Μαχαλάς : Μητροπ. Ναόν Αγίου Αχιλείου (ο νυν 1896 …)
- Ταμπάκικα : Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής (1877 ανεύρεσι Εικόνος)
- Σουφλάρια : Ι.Ν. Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων 1862-1866 Πριν Παρεκκλήσιον : Μετόχιον + Κελλία. Μετ. Σφραγίς : «Σφραγίς της θείας Ιεράς και Βασιλικής Μονής των Αγίων του ΧΡ Τεσσαράκοντα. Μαρτύρων Ξηροποτάμου 1717».
- Παράσχου : Άγιος Νικόλαος 1857
- Αρναούτ : Άγιος Αθανάσιος 1869
- Πέρα Μαχαλά : Ι. Ν. Αγίου Χαραλάμπους
- Καραγάτσ – Πέντε Δρόμοι : Ι.Ν Αγίου Κωνσταντίνου 1887
- ΄Εν Νεκροταφείων : Ι. Ν. Ταξιαρχών 1899
- Αγίου Βησσαρίωνος 1918
- Αγία Μαρίνα Βόρεια Λαρίσης επί της δεξιά όχθης του Πηνειού ποταμού.
Επισκοπικός Κατάλαγος
Διοίκησις (10) Ναών Λαρίσης Ο επίτροπος υπό εσναφίων σ. 184; κατάθεση χρημ. επί τόκω
Προσάρτησις Μητρ. >> είς Εκκλ. Ελλάδος 1882
Προσδιορισμός Δεσποτ. Εορτών και αργιών
Πατριαρχ. Έγγραφα, μεταθέσεις , κανονισμοί δικαιωμάτων ιερέων
Εκκλησιαστικόν ή Υποσχετικόν δι’ ου απαγορεύεται ο πολυτελής στολισμός γυναικών
Αφιερωτήρια ΔΙΑΘΗΚΑΙ π.χ. Ομέρ Βέη Χατζή Τουρχάν Βέη
΄Εγγραφα Θεσσ. Επαναστάσεως π.χ. 1820 Γρηγ. Ε΄ περί Αλή Πασά. Τεπελενλή.