Νεκτάριος Δρόσος
– Η Ιστορία τι είναι για σας, έναν ιερωμένο μάλιστα συγγραφέα και ποιόν σκοπό έχει;
– Αν θα απαντούσα ως ιερεύς ή θεολόγος, θα έλεγα ότι η ιστορία έχει υπερκόσμιο σκοπό και κατεύθυνση. Προσωπικά πιστεύω ότι η ιστορία είναι μια διδασκόμενη τέχνη.
Διακρίνω ότι ο ιστορικός λόγος εμπεριέχει μυθοπλαστικά στοιχεία, αλλά δεν ανήκω στους θεωρητικούς που επιδιώκουν να διαλύσουν την ιστορία μέσα στη μυθοπλαστική λογοτεχνία.
Νομίζω, δε ότι, η ιστορία και η ιστοριογραφία αναδεικνύονται ως σημαντικές συνιστώσες της κοινωνικής βιωμένης εμπειρίας και της συλλογικής συνείδησης.
– Πιστεύετε ότι η Ιστορία είναι απλά ένας τομέας της επιστήμης ή και «τέχνη» μαζί;
– Δεν αποτελεί δίλημμα η ερώτησή σας, αν σκεφθεί κανείς ότι, τα τελευταία χρόνια (1992) εκφράστηκε η άποψη ότι η ιστορία όπως την ξέραμε έχει τελειώσει. Δηλαδή ζούμε μία μεταϊστορική εποχή κατά την οποία δεν υπάρχει πια η δυνατότητα μιας μεγάλης αφήγησης που να δίνει συνοχή και νόημα στην Ιστορία. Ωστόσο η ιστορία από την εποχή του Ηροδότου και του Θουκυδίδη μέχρι τον Λ. Φον. Ράνκε (1850) ήταν αποδεκτή ως «ιστορική επιστήμη» συνδεδεμένη στενά με την αντικειμενική έρευνα και την κριτική μέθοδο.
Από τα τέλη όμως του 19ου αιώνα οι κοινωνικές δομές και οι διαδικασίες των κοινωνικών αλλαγών οδήγησαν την ιστοριογραφία σε ένα άνοιγμα δομής, που θα έπαιρνε υπ’ όψιν του, τους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες (π.χ. φεμινιστική οπτική – μελέτη κουλτούρας – έμφαση στις συνθήκες της καθημερινής ζωής και εμπειρίας). Έτσι σιγά-σιγά διαμορφώθηκε η σωστή άποψη. Δηλαδή, όταν ο καθηγητής Δ. Ζακυθηνός έθεσε το ερώτημα στους φοιτητές του αν η ιστορία είναι τέχνη ή επιστήμη τότε, όπως μας λέει η Ε. Αρβελέρ–Γλύκαντζη, «Κατάλαβα ότι έδωσε μια διάσταση στην ιστορική επιστήμη τέτοια η οποία θα έπρεπε να αγκαλιάζει όχι μόνο ένα ειδικό αντικείμενο του επιστητού αλλά ένα είδος στάσης ζωής, μια ειδική φιλοσοφία της καθημερινότητας».
– Ποιο το κριτήριο της Εκκλησίας έναντι της Ιστορίας (παρελθόντος) και του κόσμου (παρόντος);
Θα σας απαντήσω κατά τη γνώμη του καθηγητού μου και ακαδημαϊκού διδασκάλου Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα: «Η τάση της Εκκλησίας στους νεώτερους χρόνους (Δύση) να γίνει όργανο και προέκταση της Ιστορίας είναι έντονη.
Στην «καθ’ ημάς ανατολή» στο χώρο της ορθοδοξίας (που είναι σίγουρα επηρεασμένος) το λέμε εκκοσμίκευση και τούτο δεν αποτελεί άρνηση της Ιστορίας.
Διότι, η αληθινή υπόσταση της Εκκλησίας δεν αντλείται από το παρελθόν της Ιστορίας της (όσο πλούσιο και ένδοξο) ούτε από το παρόν της δράσεως και του λόγου της (εντυπωσιακό πολλάκις) αλλά, από το μέλλον, από το όραμα ενός κόσμου όχι όπως ήταν ή όπως είναι, αλλά όπως θα είναι στο τέλος της Ιστορίας».
- Ποια η γνώμη σας για το Αλάθητο της Ιστορίας;
Σας παραπέμπω στον Ιστορικό Σαράντο Καργάκο και στις εύστοχες απόψεις του:
«Ένα προκατασκευασμένο ιδεολογικό σχήμα για την Ιστορική εξέλιξη είναι ότι και το φέρετρο για ένα πτώμα.
Στην ιστορία δεν υπάρχει αλάθητο ούτε υπάρχουν αυθεντίες. Αν τα πάντα είχαν λεχθεί, τότε ο ρόλος των ιστορικών θα είχε τερματισθεί (καινούρια στοιχεία – νέες θεωρίες …)». «Οι θεωρίες όμως είναι σαν τα λιπάσματα … π.χ. τοξική λόγω ιδεοληψιών ιστορία = α-ιστορία ή παραϊστορία, ή π.χ. περιληπτική ιστορία -> μεταβάλλεται σε παραλειπτική δηλαδή εύπλαστη ιστορική κωμική διάσταση της ιστορίας ………».
Και ας επισφραγίσω με την Ακαδημαϊκό κ. Ε. Αρβελέρ–Γλύκαντζη:
«Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται». Γνωρίζοντας την, μπορείς να απαντήσεις στα παιδιά και να τους δείξεις ότι το πέρασμα του χρόνου σημαίνει κάτι καινούριο.
Έκανα το – Βυζάντιο – προσιτό στους Έλληνες, γράφει η Ε. Αρβελέρ. Το Βυζάντιο, δηλαδή τη Ρωμιοσύνη, (για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους). Ρωμιοσύνη είναι ο μεσαιωνικός Ελληνισμός …… (…)
Ε, αυτό, το να κάνω το Βυζάντιο προσιτό σε μικρούς και μεγάλους, το θεωρώ μεγάλο κατόρθωμα. Αυτό έκανα για την Ελλάδα».
«Η Ευρώπη ότι έχει ως πνεύμα το θέτει σε μια διαρκή αμφισβήτηση και αυτό είναι που κάνει την Ευρωπαϊκή επιστήμη να εξελίσσεται πάντοτε και την Ευρωπαϊκή τέχνη να αλλάζει (…).
Απόσπασμα Συνέντευξης – Εφημερίδα Ελευθερία – Κώστας Μπεκιαρόπουλος