Αγιά Ιανουάριος 2000
ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ
Πανοσιολογιώτατε του Αρχιερέως Επίτροπε,
Αδελφοί και Συλλειτουργοί,
Φιλότιμοι των γραμμάτων σκαπανείς,
Φίλοι σπουδασταί, μαθηταί και Φιλέορτον Εκκλησίασμα.
Η ψυχή μας υποκλίνεται βαθύτατα προ της επιβλητικής συγχορδίας των τριών θείων Πατέρων της Εκκλησίας μας, των Τριών Ιεραρχών και διδασκάλων ημών.
Εκκλησία και ΄Εθνος έχουν θεσπίσει αυτήν την ημέρα ως εορτήν των γραμμάτων, διότι εν τω προσώπω των εορταζομένων σήμερον μεγάλων της Εκκλησίας θεοφόρων Πατέρων και Διδασκάλων, αρμονικότατα συναρμονίζονται η Χριστιανική θρησκεία και η Φιλοσοφία, η Ελληνική σκέψις και η ορθόδοξος θεωρία και πράξις, δηλαδή, ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός.
Δεν θα επιχειρήσω να αποδείξω το μέγεθος των ναμάτων της θεογνωσίας τα οποία αιώνες τώρα γευόμεθα από τους ΄΄μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας΄΄ των.
Θα προσπαθήσω όμως, να απαντήσω στο ερώτημα: Ποία είναι η παιδαγωγική αγωγή την οποία προτείνουν οι τρεις της Οικουμένης Ιεράρχαι;
Η αγωγή, την οποία κρίνουν απαραίτητον δια την νεολαίαν [σπουδάζουσαν ή μαθητιώσαν], καταξιώνεται εις τον αγώνα, «ομοιωθήναι θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπου φύσει», όπως χαρακτηριστικώς αναφέρει ο Μέγας ουρανοφάντωρ Βασίλειος.
Βεβαίως, αυτό τo «ομοιωθήναι θεώ», το οποίον οι ΄Αγιοι Πατέρες θέτουν ως στόχον της αγωγής του ανθρώπου είναι επόμενον να ενοχλεί και πολλάκις να σκανδαλίζει σε κάθε εποχήν, και ασφαλώς και στην ιδικήν μας.
Μία εποχή η οποία πάσχει από ένα υλιστικόν προσανατολισμόν, θέτουσα ως σκοπόν της αγωγής του ανθρώπου την οικονομικήν επιτυχίαν και ευζωϊαν, αδιαφορούσα δια την πνευματικότητα. Ο Ανθρωπισμός υποχωρεί εμπρός εις την διάθεσιν του πλουτισμού και του κομφορμισμού.
Η παιδεία μας σήμερον, επηρεασμένη από αυτό το πνεύμα, δεν βοηθεί τους νέους μας να συλλάβουν το αληθινόν νόημα της ζωής. Δεν τους υποδεικνύει την σχέσιν του ανθρώπου μαθητού με τον Θεόν Διδάσκαλον-Καθηγητήν.
Τους διδάσκει –εάν τους διδάσκει- τα ιδεώδη της απελευθερώσεως του πνεύματος, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, χωρίς να τους συνδέει με το μυστήριον της δημιουργίας.
Μήπως υπερβάλω; Σεβαστοί συνάδελφοι, Είμαι και εγώ όπως όλοι εσείς εν απορία.
Διότι διαβάζω στα κείμενα των Φιλοσόφων:
Α] Στέλιος Ράμφος ….. ΄΄Το Σχολείο στην Ελλάδα είναι δημόσιος κίνδυνος΄΄.
Β] Μητροπολίτης του Οικομενικού Θρόνου ….. ΄΄Το παιδαγωγικό σύστημα προσπαθεί να στρέψει τον θείον δυναμισμόν και την αγαπητικήν δίψαν των φοιτητών εις δραστηριότητας εγκοσμίους, όχι ίσως κακάς, αλλά ανεπαρκείς και περιωρισμένας εις το να πληρώσουν, κατά τον Νικόλαον Καβάσιλαν, τον θεόπλαστον ανθρωπον. Προσπαθεί να πείσει ότι, ο άνθρωπος είναι αυτοθεός, αυτόνομος, αυτάρκης και αυτοολοκληρούμενος.
Δηλαδή, ενώ έχωμεν αξίους Διδασκάλους και Καθηγητάς, το παιδαγωγικό μας σύστημα δεν επιτρέπει σ’ αυτούς να μορφώνουν χαρακτήρας. Πρέπει …. Επειδή εντέλλονται να πληρούν με γνώσεις αγόνους συνειδήσεις εξασφαλίζοντας επιστήμονας, όχι όμως και ανθρώπους.
Γ] Τζόρτζ Στάινερ: Συγγραφέας και φιλόσοφος, το βιβλίο του ΄΄Η βαρβαρότητα της άγνοιας΄΄ κυκλοφορεί όπως και το ΄΄Ο θάνατος της τραγωδίας΄΄ στα ελληνικά. Επιτρέψατε μου να αναφερθώ εκτενέστερα διότι πιστεύω ότι και σύγχρονοι στοχασταί του αιώνα μας μετά από 40-50 χρόνια εκπαιδευτικής πείρας προτείνουν την παιδαγωγική αγωγή των Αγίων τριών Ιεραρχών. Είναι 71 ετών . Γεννημένος στο Παρίσι, σπούδασε στο Χάρβαρντ και στην Οξφόρδη. Μελέτησε σε βάθος την αρχαιοελληνική σκέψη, δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία στο Πρίνστον και στο Κέμπριτζ -είναι ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους κριτικούς-. Γράφει ο Τζόρτζ Στάϊνερ: «Ο εξανθρωπισμός του ανθρώπου με την εκπαίδευση, φιλοσοφική, λογοτεχνική, μουσική [κουλτούρα] ήταν η μεγάλη υπόσχεση του Διαφωτισμού».
«Στο μέτρο και στο βαθμό που θα εξασθενήσει η πίστη σε θρησκευτικά δόγματα, έλεγε ο Βολταίρος , τα μίση θα διαλυθούν».
Το τέλος όμως της πίστης αποδεικνύεται μια εξέλιξη πολύ πιο επικίνδυνη απ’ όσο μπορούσαν να προβλέψουν οι φιλόσοφοι.
Αρνούμενοι την κόλαση μάθαμε να την οικοδομούμε και να την θέτουμε σε λειτουργία επί γης. Η υπόσχεση του Διαφωτισμού δεν τηρήθηκε. Οι βιβλιοθήκες, τα μουσεία, τα θέατρα, τα πανεπιστήμια μπορούν μια χαρά να ευδοκιμούν στη σκιά των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Το καταλαβαίνουμε τώρα: η παιδεία δεν κάνει τον άνθρωπο πιο ανθρώπινο. Και μπορεί μάλιστα να τον κάνει αναίσθητο στη δυστυχία των συνανθρώπων του.
Φίλοι σπουδασταί,
Η εκπαίδευση πρέπει να έχει πρότυπο. Όλοι γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν υπάρχει ως Νοηματική ευφυϊα [μυαλό και σώμα] αλλά και ως συναισθηματική νοημοσύνη [μυαλό και ψυχή]. Ο στόχος της αγωγής την οποίαν προβάλλουν οι τρείς Ιεράρχαι ευρίσκεται πέραν του στενού ορίζοντος της εγκοσμίου προοπτικής. Δι’ αυτούς το «αρχέτυπον» εις το οποίον καλείται να πορεύεται η εκπαιδευτική μας πορεία είναι ο Θεάνθρωπος Χριστός και ο θεούμενος εν Χριστώ άνθρωπος.
-Οι φιλόσοφοι τιμούν τους σοφούς.-
Ας τελειώσουμε τον λόγον επανερχόμενοι στον Φιλόσοφο του τρίτου παραδείγματος: «Σε μια Ευρώπη που έχει μείνει πια χωρίς Θεό, μήπως πρέπει να πιστέψουμε στην ύπαρξη του διαβόλου μέσα μας για να μπορέσουμε ίσως κάποτε να τον δαμάσουμε;» και συνεχίζει ο κ.Στάϊνερ να φιλοσοφεί δια το αποτέλεσμα της επί 40 έτη εκπαιδευτικής του προσπάθειας-διδαχής του: «Στη ζωή μου συνάντησα πέντε ή έξι σπουδαστές που ήταν πιο προικισμένοι από μένα, πιο δημιουργικοί. Μια μέρα, στο Κέμπριτζ, μια από τις φοιτήτριές μου, πρώτη σε επιδόσεις μου είπε: «Νιώθω φρίκη για όλα αυτά που μας διδάξατε. Απεχθάνομαι όλα όσα αντιπροσωπεύεται. Δεν θέλω ποτέ πια να ακούσω να μιλάνε για λογοτεχνία, φιλοσοφία, επιστήμες, ΄΄κουλτούρα΄΄ , φεύγω και πάω να δουλέψω σαν ξυπόλητη γιατρός στην Κίνα». Μερικά χρόνια αργότερα, προσκλήθηκα στο Πεκίνο και ο Πρέσβης της Μ. Βρετανίας μου έδωσε νέα αυτής της κοπέλας. ΄Ηταν πράγματι γιατρός σε ένα χωριό χωρίς νερό και ηλεκτρικό …… Νομίζω ότι αυτή ήταν ίσως η μόνη μου επιτυχία.
«Μακρά είναι η οδός δι’ εντολών, βραχεία δε και αποτελεσματική η δια του παραδείγματος».
Οι τρείς Ιεράρχαι είναι η αριστοκρατία του ανθρωπίνου γένους, διότι η δύναμις του προσωπικού των παραδείγματος εις το έργον της αγωγής και της παιδείας είναι μεγάλη και αποφασιστική.
Συνάδελφοι, Φιλότιμοι των γραμμάτων εργάται,
Χαιρετίζομεν σήμερον μετά χαράς υμάς τους αόκνους σκαπανείς των γραμμάτων, τους παιδαγωγούς του πνεύματος των παιδιών μας. Και σεις, Φίλοι νέοι και νέες,. Είσθε η ελπίδα του Γένους μας. Οπλισθήτε με αγάπη και ζήλο, με γνήσια ιδανικά και μην υποχωρήσετε από τα όνειρα και τους οραματισμούς σας.
Σας ευχαριστώ.