Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος

Διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας (ΑΠΘ)

Ι.  Μονή Αγίας Τριάδας – Αγιάς

Ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδος βρίσκεται επάνω σε ύψωμα, στα βόρεια της κωμόπολης και ανατολικά του υψώματος «Παλαιόκαστρο». Ο ναός, σήμερα, αποτελείται από έναν ευρύχωρο νάρθηκα και από τον κυρίως ναό. Ο κυρίως ναός είναι μονόκλιτη βασιλική, που στον ανατολικό τοίχο έχει δύο κόγχες εσωτερικά, αλλά καμία δεν σχηματίζεται εξωτερικά, δηλαδή ο τοίχος αυτός εξωτερικά είναι επίπεδος.

Στο κυρίως ναό εισέρχεται κανείς από μία είσοδο που υπάρχει στο διαχωριστικό τοίχο των δύο χώρων. Στο νάρθηκα υπάρχουν δύο είσοδοι, μία στη βορεινή πλευρά, καθ’ όλο το μήκος της οποίας υπάρχουν τρία μεγάλα παράθυρα, ένα στο νάρθηκα και δύο στο κυρίως ναό, και μία στη δυτική πλευρά. Παράθυρα μικρότερων διαστάσεων υπάρχουν και στη νότια πλευρά, άλλα τρία, πλην όμως, μόνο στον κυρίως ναό.

Για τη χρονική σχέση των δύο χώρων δεν μπορούμε να πούμε τίποτε το άξιο λόγου. Σήμερα στη νότια πλευρά, εμφανώς, αλλά και στη βόρεια, διακρίνεται ο αρμός που διαπερνά όλο το ύψος του τοίχου. Οι αρμοί αυτοί δείχνουν ότι πιθανόν έχουμε μία επισκευή ή επανακατασκευή όλου του τμήματος του νάρθηκα που περιλαμβάνει το βόρειο τοίχο από του ανατολικού σημείου του παράθυρου, όλο το δυτικό καθώς και – ανάλογο προς το βόρειο – τμήμα του νότιου τοίχου. Ένα άλλο σημείο, άξιο προσοχής, είναι η σε διαφορετικά επίπεδα θέση των δύο τμημάτων του ναού. Το δάπεδο του νάρθηκα, δηλαδή, είναι υψηλότερο κατά ένα σκαλοπάτι από το δάπεδο του κυρίως ναού. Τούτο, μάλλον ενισχύει την άποψη της υποτιθέμενης επισκευής, για την οποία μιλήσαμε πιο πάνω. Δεν πιστεύουμε ότι υπήρξαν εμπόδια ανυπέρβλητα, ώστε οι ιδρυτές του ναού ή του καθολικού να αναγκάστηκαν να κάνουν κάτι τέτοιο.

Στο ναό της Αγίας Τριάδος σήμερα σώζεται μία επιγραφή, κάτω από την είσοδο στο κυρίως ναό και στα εσωτερικά, που γράφει:

+ΑΝΕΓΕΡΘΗ ΚΑΙ ΑΝΕΣΤΟΡΙΘΙ Ω ΘΗΩΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΩΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΔΙΕΡΕΤΟΥ

ΤΡΗΑΔΟΣ ΔΗΑ ΣΗΝΔΡΟΜΙΣ ΚΩΠΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΣΕΡΑΦΙΜ ΗΕΡΟΜΩΝΑΧΟΥ

ΔΙΟΝΗΣΗΟΥ ΗΕΡΟΜΩΝΑΧΟΥ-ΝΙΚΤΑΡΙΟΥ ΜΩΝΑΧΟΥ ΕΥΘΙΜΗΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

ΚΑΙ ΙΠΩ ΑΡΧΗΕΡΑΤΕΒΩΝΤΕΣ ΚΑΛΙΣΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΟΣ-ΕΠΗ ΕΤΟΥΣ ΖΡΛΗ

ΕΝ ΜΙΝΗ ΝΟΕΒΡΙΩ ΙΑ

Δηλαδή, 7138-5508 = 1630.

Άλλη επιγραφή, που σήμερα μόλις διακρίνεται και βρίσκεται πάνω από την ίδια είσοδο αλλά στο εσωτερικό του νάρθηκα ή της λιτής, γράφει: «Ιστορήθη ο θείος ούτος ναός της Αγίας καί αδιαιρέτου Τριάδος Αρχιερατεύοντος του Θεοφιλεστάτου Κυρίου Ιωαννικίου του Δημητριάδος του εξ Αιτωλίας διά συνδρομής Γρηγορίου Ιερομονάχου επί έτους 1715 Μαΐου  12».

Στη πρώτη επιγραφή διατηρήσαμε τις ανορθογραφίες που υπάρχουν, διότι έτσι μας διασώζονται. Τη δεύτερη την αντιγράφουμε όπως ακριβώς τη δημοσίευσε αυτός που τη διάβασε. Τέλος, στην αβαθή κόγχη που βρίσκεται πάνω από αυτή την είσοδο και που εκεί εικονίζεται η Φιλοξενία του Αβραάμ, υπάρχει η εξής αναθηματική επιγραφή:

+ΕΤΟΥΣ ΖΡΙΖ+ΔΕ(Η)ΣΙΣ ΤΟΝ

ΔΟΥΛΟ(Ν) ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΙΩ(ΑΝΝΟΥ) ΚΕ ΣΕΡΑΦΥΜΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

Το έτος ΖΡΙΖ = 7117-5508=1609. Δηλαδή, το 1609 ο Ιωάννης και ο Σεραφείμ έφτιαξαν για το ναό την τοιχογραφία της Αγίας Τριάδας στη κόγχη αυτή. Τοιχογραφίες υπάρχουν μόνο στη δυτική και νότια πλευρά. Στις υπόλοιπες δε διασώζονται ούτε ίχνη. Αντίθετα, τα επιχρίσματα πήραν τη θέση των τοιχογραφιών. Ίσως ολόκληρος ο βόρειος και ανατολικός τοίχος να κατέρρευσαν, για άγνωστους μέχρι σήμερα λόγους και να επανακατασκευάστηκαν. Ένδειξη της υπόθεσής μας αυτής αποτελεί η επίπεδη εξωτερικά μορφή του ανατολικού τοίχου και η σκαμμένη στον τοίχο κόγχη.

Δυστυχώς, οι τοιχογραφίες του νάρθηκα στη κατάσταση που βρίσκονται δεν μπορούν να βοηθήσουν στο να τις διαχωρίσουμε χρονολογικά. Ένας φαινομενικός διαχωρισμός είναι το να δεχθούμε ότι η παράσταση της φιλοξενίας είναι των αρχών του 17ου αι. (1609), σύμφωνα με την επιγραφή και οι υπόλοιπες του 1715, σύμφωνα με τη σωζόμενη κατά το παρελθόν επιγραφή. Θεωρούμε, όμως, ότι οι παραστάσεις και των δύο μικρότερων κογχών είναι της ίδιας εποχής με τη παράσταση της μεγάλης κόγχης. Οι λοιπές τοιχογραφίες πιστεύουμε ότι ανάγονται στο έτος 1715.

Επίσης και για το κυρίως ναό η χρονολόγηση το έτος 1630 δεν αντιπροσωπεύει όλες τις σωζόμενες τοιχογραφίες. Έχουμε την εντύπωση πως οι ολόσωμοι άγιοι από τον άγιο Σάββα και προς Α και ίσως οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη και αγία Αικατερίνη, ανάγονται σε μεταγενέστερους χρόνους, δηλαδή, κατά το 1715. Εκείνο που μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα είναι ότι ο ναός της Αγίας Τριάδος, είναι το «καθολικό» ομώνυμης μονής. 

Περιεχόμενα

Κοινοποίηση

Προτεινόμενες Αναρτήσεις

ΔΕΣΙΑΝΗ

(Όπως διηγείτο ο Σακελαρίου Γεώργιος και Κων/νος Μυλωνάς κάτοικοι του χωριού τούτου 1952, 10 του θεριστή): – Πως γιόρταζαν οι κάτοικοι της Δέσιανης τον Δεκαπενταύγουστο επί Τουρκοκρατίας; + Αύγουστος Χρυσομήνας, καλομήνας ή απλοχέρης έτσι τον λέγουν παλιά το μήνα αυτόν οι ζευγάδες. Ο Θεός δώρισε όλα τα αγαθά για να

ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ – ΛΟΓΙΟΙ

«ΑΓΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2015 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΧ. ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ Ο Δημήτριος Αχ. Ηρακλείδης ήταν γόνος μιας μεγάλης και παλιάς πλούσιας αγιώτικης οικογένειας εμπόρων και πολιτικών τοπικής εμβέλειας. Μας είναι γνωστή ήδη από τα πρώτα χρόνια του 19ου αι. από το αγιώτικο αρχείο της Ε.Β.Ε. Ο θείος του Δημήτριος Νικολάου Ηρακλείδης, κάτοχος μεγάλης

Ευχή διά τας μέλισσας.

Κύριε Ιησού Χριστέ ο δημιουργός του σύμπαντος κόσμου και επιβλέπων επί πάσαν κτίσην αλόγων ζώων, πτηνών, ιχθύων και ερπετών. Επίβλεψον Δέσποτα εξ Αγίου κατοικητήριόν Σου, επί το μελισσομάντρι τούτο και ευλόγησον αυτό. Διαφύλαξον από πάσης φαρμακείας και επαοιδίας, παντός κακού περιεργείας τε πονηράς και πανουργίας ανθρώπων. Δος Κύριε εις το