Η αφιερωμένη αρχικά στην Παναγία και αργότερα στον Άγιο Δημήτριο Μονή του Κονομειού / Οικονομείου, κοντά στο Στόμιο (Τσάγεζι) υπήρξε αναμφισβήτητα, για μακρότατο χρονικό διάστημα, έως τα μέσα του 15ου αι., οπότε άρχισε να παρακμάζει για να διαλυθεί λίγο αργότερα, ένα από τα σημαντικότερα ιερά καθιδρύματα του Όρους των Κελλίων (1492).
Το Καθολικό της μονής, το οποίο είχε χρονολογηθεί από τους παλαιότερους μελετητές του στην υστεροβυζαντινή περίοδο, αργότερα μελετήθηκε εκ νέου συστηματικά από το καθηγητή Χ. Μπούρα και τοποθετήθηκε στον 16ο αιώνα, και συγκεκριμένα στο έτος 1543, όπως αναφέρεται σε μία γνωστή παλαιά επιγραφή. Πρόσφατα αποκαλύφθηκαν τα λείψανα ενός παλαιότερου ναού, προφανώς, του αρχικού καθολικού του ιστορικού μοναστηριού. Από τη μελέτη των ευρημάτων προκύπτει ότι το αρχικό καθολικό της Μονής Στομίου ήταν ένας μεγάλων διαστάσεων ναός με σύγχρονο νάρθηκα, πλάτους 11,20 και μήκους περίπου 18 μέτρων. Ο ναός παρουσίαζε αρχικά αρκετά κανονική χάραξη. Ο κυρίως ναός ήταν σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος, το εσωτερικό του οποίου ήταν πλήρως διαρθρωμένο με παραστάδες, σε αντιστοιχία με τα τόξα που έφεραν τη θολοδομία. Ο νάρθηκας είχε εσωτερικές διαστάσεις 3,90Χ8,80 μέτρα. Ο δυτικός τοίχος του ήταν διαρθρωμένος με δύο παραστάδες, οι οποίες, μαζί με δύο άλλες που θα υπήρχαν στον ανατολικό τοίχο, έφεραν τόξα. Τα τόξα αυτά διαιρούσαν το νάρθηκα σε τρία τμήματα και έφεραν τη θολοδομία που κάλυπτε το χώρο. Είναι πολύ πιθανόν ο νάρθηκας να ήταν διώροφος, οπότε ο ναός θα διέθετε Κατηχούμενα. Αν και οι ίδιοι οι εξωτερικοί τοίχοι του ναού δεν σώζονται, από το μεγάλο πάχος των θεμελίων τους προκύπτει ότι οι όψεις του κτηρίου ήταν κατά πάσα πιθανότητα διαρθρωμένες με τυφλά αψιδώματα.
Κατά μήκος της δυτικής πλευράς του καθολικού υπήρχε ένας μεταγενέστερος, πιθανότατα, εξωνάρθηκας με καθαρό πλάτος 2,20 μέτρων. Το μικρό πάχος του θεμελίου του δυτικού του τοίχου (70 εκ.) μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο εξωνάρθηκας αυτός ήταν μία ελαφριά, ξυλόστεγη, κατά πάσα πιθανότητα, κατασκευή, ίσως μία στοά. Αν και η κατάσταση των λειψάνων του δεν επιτρέπει μια ακριβή χρονολόγησή του, η οικοδόμηση του παλαιού καθολικού της Μονής του Στομίου πρέπει να τοποθετηθεί, με βεβαιότητα, στη μέση βυζαντινή περίοδο, στον 11ο ή 12ο αι., και να συνδεθεί με την αυτοκρατορική οικογένεια των Κομνηνών, κάτι που μέχρι τώρα αναφερόταν μόνον στους θρύλους.