(Φωτ,. Ν. Γουργιώτης)
Ο Ι. Ναός Αγίου Νικολάου είναι μονόκλιτος ξυλόστεγος δρομικός ναός με νάρθηκα στα δυτικά και στοά στη βόρεια πλευρά. Εκτός από την αψίδα του Ιερού είναι εντελώς νεότερος, κτισμένος με αργολιθοδομή και ισχνότατο συνδετικό κονίαμα, σύγχρονος με την τοιχογράφηση του 17ου αι. Η αψίδα – πεντάπλευρη – είναι παλαιότερη και πατάει στα κάτω τμήματα μιας ακόμη παλαιότερης ημικυκλικής αψίδας.
Υπήρχε, δηλαδή, ένας αρχικός βυζαντινός ναός, στον οποίο πρέπει να ανήκουν και τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν καταχωσμένα στο δάπεδο (αμφικίονας και κιονόκρανο παραθύρου, μαρμάρινο κατώφλι), αργότερα στην ίδια θέση έγινε μια νέα εκκλησία από την οποία σώζεται η πεντάπλευρη αψίδα και κατά το 17ο αι. ο ναός πήρε τη σημερινή του μορφή.
Διασώζονται ακόμη λίγες τοιχογραφίες στο Ιερό και στο βόρειο τοίχο. Ελάχιστα ίχνη διακόσμησης διασώζονται στη δυτική είσοδο του ναού. Οι καλύτερα διατηρημένες τοιχογραφίες είναι σήμερα του Πρωτομάρτυρα Στέφανου, στην κόγχη της προσκομιδής, και του Αρχάγγελου Γαβριήλ.
Η Αγία Τράπεζα, στο Ιερό, στηρίζεται σε ένα σπόνδυλο αρχαίου κίονα Στο δάπεδο διακρίνονται ακόμη στην πλακόστρωση επιτύμβιες στήλες και σε μία από αυτές διακρίνεται εγχάρακτος «χθόνιος Ερμής».
Ο Θεόδωρος Χατζημιχάλης διασώζει, σε ένα σημειωματάριό του, το όνομα του επισκόπου της Δημητριάδος «Ιωσήφ» και τη χρονολογία της ανακαίνισης του ναού 1302. Ο Γερμανός Μαυρομμάτης, μητροπολίτης Δημητριάδος, δημοσίευσε ένα τμήμα της επιγραφής του ναού με το ίδιο όνομα του επισκόπου της Δημητριάδος και την ίδια χρονολογία. Τη χρονολογία και τον τίτλο του «Δημητριάδος» στο όνομα του Ιωσήφ τα αμφισβητεί ο Ν. Γιαννόπουλος χαρακτηρίζοντας τον Ιωσήφ ως ένα από τους επισκόπους της Βέσαινας. Η πλέον πειστική, όμως, άποψη και με επιχειρήματα αμάχητα, είναι του μακαριστού Δημ. Αγραφιώτη, ο οποίος παραθέτει την κτητορική επιγραφή του ναού όπως την δημοσίευσε το 1933 ο Γερμανός Δημητριάδος διορθώνοντας τη χρονολόγηση.
«Ανηγέρθη και ανιστορήθη ……/αρχιερατεύοντος Δημητριάδος Ιωσήφ [εν τω ΖΞς΄ έτει] δια συνδρομής Ανδρέου ιερέως και της συζύγου αυτού Αικατερίνης». Έπομένως, ο αναμφισβήτητα βυζαντινός ναός του Αγίου Νικο-λάου Βαθυρέματος, πιθανότατα ανακαινίστηκε και ανιστορήθηκε μεταξύ των ετών 1548-1558, στα χρόνια του επισκόπου της Δημητριάδας Ιωσήφ του Α΄, με πιθανότερη και πιο συγκεκριμένη χρονολογία το έτος 1558. Προς αυτή τη χρονολόγηση οδηγεί ο ζωγραφικός διάκοσμος του ναού, για τον οποίο ήδη αναφέρθηκε, ότι, δε σχετίζεται με τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της υστεροβυζαντινής περιόδου.
Ο Άγιος Νικόλαος, ήταν κατά το 1940, βασιλική ερειπωμένη, χωρίς στέγη. Ο γυναικωνίτης όλος ήταν κατεδαφισμένος. Σώθηκαν μέσα στο ναό τοιχογραφίες στην ανατολική και βόρεια πλευρά φθαρμένες – σχεδόν κατεστραμένες.
Είναι λυπηρό ότι, ο Γεώργιος Λαμπάκης, όταν μετέβη στην Αγιά και τα γύρω χωριά, έγραψε γι’ αυτά στο Δελτίο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρίας κατά το 1903, αλλά δε μετέβη στο Βαθύρρευμα, διότι δεν το γνώριζε. Τότε κατά περιγραφή του Ν. Γιαννόπουλου σώζονταν ακόμη σε καλλίτερη κατάσταση ο ναός του Αγίου Νικολάου ως και ο ναός της Παναγίας, και όλες οι τοιχογραφίες αυτών. Ίσως τότε αν ο Λαμπάκης φωτογράφιζε και διέσωζε το κείμενο της επιγραφής, θα γνωρίζαμε ακριβώς τη χρονολογία της ανιστορήσεως του Ναού.