Εισήγηση
31 Αυγούστου 2003
Εορτή μήλου, Κυριακή ωρα 10, 30, Πνευματικό Κέντρο Αγιάς
————–
Οι Εικόνες που φυλάσσονται στο Πνευματικό Κέντρο των Aγίων Αντωνίων είναι «177» και προέρχονται από την Ενορία μας, την Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος, από την Ενορία της Παναγίας και από τον Ναό του Αγίου Δημητρίου. Δεν φαίνεται, δηλαδή, να υπάρχουν εικόνες από την Ενορία του Αγίου Αθανασίου, λόγω του ότι φυλάσσονται στο χώρο τους.
Οι υπάρχουσες Εικόνες στην Αγιά γενικά, μπορούν να χωρισθούν σε τρεις ή τέσσερις κατηγορίες: Φυλακισμένες – Ελεύθερες – Αποθηκευμένες – Ιδανικά εκτεθημένες.
α) «Φυλακισμένες» (Ευαγγέλιο Μαρκιανού) π.χ. Τιμ. Προδρόμου, Αγ. Γεωργίου, Σωτήρος.
β) «Ελεύθερες» κατά το ήμισυ π.χ. Μελίβοια – Ι.Ν. Αγ. Αθανασίου Αγιάς.
γ) «Αποθηκευμένες» εις Εικονοφυλάκια π.χ. Μεταξοχώρι και Αγ. Αντωνίων.
δ) «Εν Σκευοφυλακίω σε ιδανικές συνθήκες» (Αέρας, Ήλιος, Θερμοκρασία), Έκθεσις – Συντήρησις, π.χ. Ανατολή.
<<ΚΕΙΜΗΛΙΑ>>
Η θέση της Εικόνας: Μουσείο ή Εικονοφυλάκιον;
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΕΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ 2000
Στην εποχή μας υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον για την Βυζαντινή τέχνη.
Έτσι, αρκετές έννοιες βγήκαν στην επιφάνεια και ξαναμελετήθηκαν.
Μία από αυτές είναι η έννοια του ΄΄ Κειμηλίου΄΄ . Ενδιαφέρουσα έννοια και δια το γεγονός ότι δεν υπάρχει για τη λέξη ΄΄Κειμήλιο΄΄ κάτι αντίστοιχο στις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Η συλλογική αίσθηση και εμπειρία αποδέχεται ως Κειμήλιο αυτό το αντικείμενο, που για κάποιο λόγο είναι δεμένο με το μέσα μας, την καρδιά μας. Αυτό δηλαδή, το οποίο εκπορεύεται από την καρδιά μας και στο οποίο αναπαύεται το πνεύμα μας.
Σήμερα ένας νεοσυγκρητισμός. και το δόγμα: «όλα για όλους», ισοπεδώνουν τις αξίες και καταργούν τις αποστάσεις που όρισε η Παράδοση.
Τα ιερά Κειμήλια είναι ο πλούτος και η δόξα της Εκκλησίας μας ως γέφυρες μέσω των οποίων παρέχεται σε μας η Θεία Χάρη.
Εκατομμύρια πιστών σε κάθε εποχή, δίχως να γνωρίζουν γράμματα και Θεολογία, κράτησαν την πίστη τους μέσα από αυτή την εγκάρδια σχέση τους με τα εικονίσματα.
Σήμερα, δυστυχώς, καθώς τα ιερά Κειμήλια γίνονται ολοένα και περισσότερο αντικείμενο έρευνας για την ιστορική, καλλιτεχνική, αισθητική, ακόμα και εμπορική τους αξία, λίγο-λίγο καταργείται η αγιαστική τους επικοινωνία με τους πιστούς.
Αυτό ως πνευματική διάβρωση συνιστά μια νέα εικονομαχία.
Δηλαδή, ενώ οι παππούδες μας μιλώντας για Εικόνες διηγούντο αναρίθμητα θαύματα εμείς ψάχνουμε να δούμε αν είναι Βυζαντινές ή όχι και ποια είναι η αξίας τους.
Αναντίρρητα, σήμερα, ένας χώρος φύλαξης κειμηλίων πρέπει να είναι επισκέψιμος και για τον κόσμο. ΄Ομως ένας τέτοιος χώρος οφείλει να είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα στεγνό «ιστορικό» μουσείο.
Εάν τα ιερά κειμήλια θεωρηθούν Μνημεία, κινητά ή ακίνητα, τότε μοιραία οδηγούμαστε σε πνευματική πτώχευση.
Πρέπει να αντιληφθούμε το γιατί οι παππούδες κράτησαν τις αποστάσεις μεταξύ Μουσείου και Εικονοφυλακίου. (Όπως η Θεία Λειτουργία δεν είναι μια παράσταση και η Ιερά Εξομολόγηση δεν είναι ψυχανάλυση).
Το Σκευοφυλάκιο – Εικονοφυλάκιο, οφείλει, κατά την ταπεινή μας γνώμη, να είναι πνευματικό διδασκαλείο.
Τα κειμήλια πρέπει να ζήσουν, και ζουν μόνο κοντά στο φυσικό τους περιβάλλον (Εκκλησία, νάρθηκας ή γυναικωνίτης, Παρεκκλήσιο ή Πνευματικό Κέντρο Ναού).
Οφείλουμε να διατηρήσουμε τόσο την υλική, όσο και την πνευματική τους υπόσταση.
Η πρώτη επιτυγχάνεται με σωστή επέμβαση συντήρησης, η δε άλλη με τη διατήρηση της λειτουργικής και λατρευτικής τους χρήσης.
Επειδή λοιπόν, νεκρώνοντας την αγιαστική ενέργεια των εικόνων βαδίζουμε σε μια πνευματική καταστροφή, ας κρατήσουμε την αντίληψη που έχει πλέον παγιωθεί σε ακαδημαϊκούς χώρους: Πως η χρήση του αντικειμένου είναι αυτή που ολοκληρώνει την υπόστασή του.-
Στην επαρχία της Αγιάς μερισμένη σήμερα σε τρεις Δήμους, μόνο ένα κοινοτικό συμβούλιο υπήρξε που με σοφία και διάκριση έσωσε ογδόντα εικόνες. Η εργασία αυτή οφείλεται στην πρωτοβουλία ενός «αγνώστου» ανδρός που είναι ο κ. Στέφανος Αγγελάκης …
Είναι όμως τόσο σημαντική πράξις στο σύνολό της, όσο πολλές μαζί προσφορές, λογίων – πολιτικών – Δημάρχων – Καλλιτεχνών και κάθε είδους πνευματικών προσωπικοτήτων της Αγιάς.
Διαφέρει σε αξία από έργα δήθεν πολιτισμού ή φιλανθρωπίας διότι είναι πράξις ουσίας – σωτηρίας φορητών εικόνων του μεταβυζαντινού μας Πολιτισμού που πλούσια μας χάρισαν οι πρόγονοί μας κτίτορες Ναών και Μοναστηριών.
«Η φροντίδα του κ. Αγγελάκη έφθασε και μέχρι την συντήρηση τοιχογραφιών που απετοιχίσθησαν, που η αδιαφορία των μετά από αυτόν κρατά φυλακισμένες στον Βόλο».
Προσωπικά πιστεύω ότι αν οι σημερινοί Δήμαρχοι της Αγιάς, τα Δημοτικά Συμβούλια πιο σωστά, που κάνουν έργα ευποιίας και κοινωνικής προσφοράς, διότι είναι υποχρεωμένοι, δεν αφήσουν πίσω τους παρόμοιο έργο πολιτισμού, διαχρονικά αξιόλογο και αιωνίως μνημονευόμενο δεν θα έχουν επιτελέσει τίποτα το ουσιώδες και μάλιστα θα σημαίνει ότι είναι σαν τους πολιτικούς ανωτέρων βαθμίδων που μας θυμούνται στα πανηγύρια και στις Εθνικές Εορτές … .
Στην Αγιά δεν υπάρχει ακόμα κάτι που να «δουλέψει» μελλοντικά για τις άλλες γενιές, ως ποιότητα ζωής και να ελκύσει τους εγγύς και μακράν να το θαυμάσουν. Αντίθετα, βιώνουμε πολιτιστικές παρεκλίσεις (π.χ. Σύγχισις Εορτών και Πολιτιστικών εκδηλώσεων που η χορωδία μας τραγουδά και από πίσω το ακροατήριο τρώει σουβλάκια …).
Επίσης τα κτίρια, τα αρχοντικά και το μοναδικό πυργόσπιτο, είναι νεκρά, η Δημοτική Αρχή αδυνατεί … . (για δείτε Ξάνθη, Μυτιλήνη …).
Τα μήλα που θα γιορτάσουμε σήμερα, σε λίγο, θα πεθάνουν διότι σε μια ΕΟΚ υποψιασμένων πολιτών (Δημ. Δημηρούλης + Ιγνάτιος πέρυσι αλλά και φέτος 28-08-2003, στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου: «Αυτός ο κάμπος θα έχει μέλλον αν ο κόσμος αντιληφθεί εγκαίρως ότι πρέπει να επιστρέψει σε αυθεντικούς τρόπους καλλιέργειας») κανείς σε λίγο δεν θα τα αγοράζει για φαγητό.
Η μόνη ελπίδα των Αγιωτών (εκτός της βιολογικής καλλιέργειας που δεν είναι το θέμα μου) είναι η αρχή πνευματικής καλλιέργειας ως γνώση και προβολή του πλούτου (Μνημεία πάσης φύσεως, εικόνες, μουσική, θέατρο, βιβλίο, ΓΑΚ), που θα είναι για το μέλλον ο λόγος για να έλθει κάποιος στην ΑΓΙΑ ή για να μείνει αυτός που γεννήθηκε εδώ στον τόπο του.
Τίνι τρόπω ;
α) Αναδοχή εικόνων από ενορίτες – οικογένειες, Δημοτική Αρχή … Πολιτικούς ίσως π.χ. Πνευμ. Πολιτ. Κέντρ. ως ίδρυσις Μουσείου ;
β) Σκευοφυλάκιον στον λειτουργικό χώρο του Αγίου Κοσμά ως κλιματολογικώς καλλητερότερα.
γ) Διεθνής καταγραφή μέσω Ορμύλιας # Ευαγγέλιο Προδρόμου.
δ) Πρόγραμμα ξενάγησης Σχολείων Αγιάς και Νομού Λαρίσης, ίσως Πρόγρ. Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ;
(Κάρτ-Ποστάλλ, Πλαστικοποιήσεις, Τηλεκάρτες, Εικονογραφικό έντυπο, Ιστορικό διάγραμμα).
Το βιβλίο μας : «Η ενορία των Αγίων Αντωνίων – Αγιάς» παρουσιάζεται σήμερα για την Ενορία, την Εκκλησιαστική κοινότητά μας, το απόγευμα και κατά την διάρκεια της Πανηγύρεως θα παρουσιασθεί και στους ξένους (επισκέπτες, προσκυνητάς).
Δεν θα μιλήσω για το κείμενο, διότι, νομίζω θα έχετε την περιέργεια να το προμηθευτείτε και να το κρίνετε. Τουλάχιστον εις το εξής να είναι «Οδηγός» 1962 Π. Καλοφωτιά # ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ….
Εξηγώ όμως, ότι, είναι περιορισμένης ύλης διότι κάθε 16σέλιδο κοστίζει 1.200 ΕΥΡΩ, δηλαδή, (π.χ.) για το Πνευματικό Κέντρο δεν έγραψα τίποτα. Ασχολήθηκα μόνο με την ιστορία και έγραψα περιορισμένο σε όγκο βιβλίο για να διαβασθεί. (Μπορούσα να γράψω κάτι σαν του Μεγαλοβρύσου, αλλά και χρήματα δεν είχα και την γνώση έχω ότι κανείς δεν θα το διάβαζε (βλ. καταστατικό «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΤΩΝΙΟΙ»).
Είναι όμως και σήμερα ευκαιρία να σας πω ότι έχω υλικό προς έκδοση που ζητά συνδρομητάς κατά το παλαιό σύστημα ή χορηγούς:
α) Ημερίδα 18ης Μαϊου, Σύναξη Αγιωτών Αγίων.
β) Ανάτυπα εργασιών μου από Θεσσαλικό Ημερολόγιο για την Αγιά.
γ) Επιγραφές Ναών και Μονών της Επαρχίας Αγιάς.
Για να εκδοθούν όμως αυτά απαιτείται ενδιαφέρον. Δεν είμαι +Καρδάρας να εκδίδω με έξοδά μου. Θ. Χατζημιχάλης έγραφε σε τετράδια συρραμμένα, ο Σακελλίων μυήθηκε από Μιλτιάδη Δάλλα και από Αποστ. Διακ., ο Αγραφιώτης από την Κοινότητα.