ΑΓΙΑ
Ο Ναχιγιές (nahiye =δήμος) του Γενιτζέ (Yeniche) ή Γενιτζέ-ι-Ρούμ (των Ρωμιών)
Ή Γενιτζέ-ι-Γκιαβούρ (Των Γκιαούρηδων) ήταν το μεγαλοχώρι της Αγιάς ως μέρος –Καζά του Γενίσεχίρ (Yenisehir) δηλαδή της Λάρισας.
Η ετυμολογία της λέξεως Yeniche είναι Νέος Τόπος –«Καινουργής» σε αντιδιαστολή με τη Λάρισα που ονομάσθηκε Yenisehir δηλαδή «Νέα Πόλη»- «Νεάπολις».
Περί το 1871 προς το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στη Θεσσαλία (1888) στην επαρχία της σημερινής Αγιάς υπήρχαν 23 χωριά και 5 οικισμοί. Τα περισσότερα ήταν χριστιανικά χωριά, σύντομα όμως δημιουργήθηκαν και αμιγώς οθωμανικά.
Τα Ελληνικά χωριά του Καζά του Ynisehir (Λάρισα) στο Ναχιγιέ της Καστρίτσας το 1455 ήταν 13 εκ των οποίων τα 4 κατοικούνταν αμιγώς από μουσουλμάνους.
- Καστρί
- Βαίσσενη (Μπουγιούκ Γκιόλ (μεγάλη λίμνη))
- Βαθύρρεμα
- Βουλγαρινή
- Togan – Δογάνη
- Κερμενλί – Germiyan στην Κιουτάχεια Μ. Ασίας
- Αλή Φακιλάρ –Καλαμάκι
- ΑΓΙΑ
- Νιβόλιανη
- Σελίτσανη
- Αθανάτη
- Τσιναρλού (τόπος με πλατάνια) Σακόλοβα = Ποταμιά
- Εμιρχανλί – Αϊντινλί (Από το Αϊδίνιο) = Νερόμυλοι
- Τέλος αναφέρεται και καλλιεργίσιμη γή – Ισίκ Μπεντιρλού Isik Bedirlu=φεγγαρόφως (φώς + πανσέληνος)
Δεν κατοικούν νομάδες γιρούκοι = εξωτερικοί καλλιεργητές, αλλά μετέβαιναν εκεί για την καλλιέργεια της γής, από γειτονικά μέρη.
Καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι ενώ παράλληλα ασχολούνταν με την μελισσοκομία.
ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ
- Αγιά – Γενιτζέ (Yeniche(καινουργής))
- Μεταξοχώρι – Ρέτσιανη
- Νερόμυλοι – Τουρκοχώρι – Αϊντινλί Aydinli= Aϊδίνιο
- Αετόλοφος – Δέσιανη Μπουγιούκ κιόκι
- Τσεκίρι (οικισμός)
- Βαίσσενη –Μπουγιούκ Γκιολ (Μεγάλη λίμνη)
- Ανάβρα – (Δογάνη) Ντογάνη Togan =καπνότοπος
- Πρινιά – Κερμενλί Γκερμίγιανλί Germiyanli
- Γερακάρι –Καρά Μπαϊράμ ή Μπαϊράμ Κιοντέ (Παλαιό Χωριό)
- Δήμητρα -Τζιουξιαν(η) -Μποζγκούτς –Γκιούξιανη
- Νεοχώρι Πλασιά – Ορμάν τσιφλίκι – Τζελτικτζή
- Αγιος Νικόλαος ο Φονιάς –Ιτζερλί
- Ελευθέριο Καραλάρ
- Μαρμαρίνη – Ντεϊρμέν –ντερεσί Μαρμάριανη
- Συκούριο –Κεσερλί
- Ομορφοχώρι – Χασάμπαλη (Κασαμπάλ)
- Καστρί – Κέστριτζα ή Κεστριτς κιόι ή Αλιφικιλάρ
- Καράμπουρνού (Kara-burnu) Νότια του Καλαμακίου
- Πλασιά – Νεοχώρι
- Ποταμιά –Τσιναρλού –Πλατανότοπος
- Γρούβγιανη παραφθαρμένο Αλβανικό του Δρόβιανη ;
- Αμυγδαλή Κουκουράβα (παλαιό χωριό)
- Έλαφος Βουλγαρινή
- Ανατολή Σελίτσιανη ή Σελίτσανη
- Μεγαλόβρυσο Νιβόλιανη
- Μελίβοια – ‘θανάτη Αθανάτη «Σανάτ» (1871)
- Παλιοχώρι ή Κουτσουπιά: Κιουτσούκ Θανάτ
- Σωτηρίτσα Κάπιστα
- Σκλήθρο – Κεστενέ κιου –Κεστενέκου
- Βαθύρρευμα ή Βαθύρρεμα
- Γκολεμάν – Μεταξύ Βαθυρρέματος και Νερομύλων